Poniżej znajdziecie wprowadzenie do Formuły 1 dla laików, wytłumaczenie większości podstawowych pojęć, jak i niektórych zasad. Swego rodzaju słownik, który może przydać się w każdej sytuacji.
Aerodynamika
Nauka zajmująca się opływem powietrza wokół bolidu. Informacje z jej analizy służą do zwiększania docisku i minimalizowanie oporu.
Apelacja
Zespół apeluje gdy kierowca czuje się poszkodowany np na skutek kraksy bądź tez nałożenia na niego kary
Balast
Dodatkowy ciężar który jest rozkładany w bolidzie tak by rozkład wagi był jak najlepszy. Minimalna waga bolidu to 733kg, przeważnie sam samochód waży dużo mniej a balast pozwala zmienić miejsce położenia środka ciężkości , wpływa to na charakterystykę prowadzenia bolidu.
Barge boards
Zobacz deflektory
Blokowanie
Działanie obronne wykonywane w momencie ataku przez drugiego kierowcę, zgodnie z niepisanymi przepisami kierowca tylko raz może zmienić linię jazdy podczas takiego manewru.
Balans hamulców
Rozkład siły hamowania miedzy przednia a tylnią os
Boksy (pits)
Wydzielona część toru (najczęściej wzdłuż prostej startowej) z garażami poszczególnych zespołów oraz pasem serwisowym na którym dokonuje się obsługi samochodów w czasie wyścigu (tankowania, zmiana opon, wymiana uszkodzonych części, drobne zmiany w ustawieniach). Na całej długości pasa serwisowego obowiązuje ograniczenie prędkości – do 80 km/h podczas treningów i kwalifikacji, do 100 km/h podczas wyścigu. Jego złamanie w czasie treningów i kwalifikacji oznacza karę finansową (250 dolarów za każdy 1 km/h ponad limit przy pierwszym wykroczeniu w sezonie, potem kara rośnie), w czasie wyścigu karę drive-through.
Bolid pokazowy
Bolid F1 najczęściej bez silnika który budowany jest w celach promocyjnych i pokazywany na całym świecie.
Briefing
Spotkania kierowców z innymi pracownikami zespołów którzy analizują i oceniają dane telemetryczne w czasie testów oraz treningów. Odbywają się przed wyjazdem na tor oraz po by wymienić się informacjami dotyczącymi taktyki oraz ustawień bolidu.
Camber
Kąt pod jakim opona jest odchylona od pionu
CFD
Computational flow dynamics - technologia opisująca zachowanie się cieczy oraz powietrza, pozwala na analizowanie niewielkich części bolidu i ich wpływ na aerodynamikę bez budowania makiety.
Chassis
Podwozie bolidu F1
Data logging
Patrz rejestracja danych
Deflektor
Element aerodynamiczny samochodu, umieszczony za przednią osią, przed wlotami powietrza do chłodnic. Jego zadaniem jest odpowiednie kształtowanie strug powietrza opływających samochód.
Docisk aerodynamiczny
Zjawisko generowane przez elementy aerodynamiczne samochodu, jak skrzydła czy dyfuzor. Dzięki dociskowi aerodynamicznemu zwiększa się przyczepność samochodu na prostych i w zakrętach, ale rośnie opór aerodynamiczny, co w efekcie zmniejsza prędkość maksymalną.
Driver aids
Systemy elektroniczne mające ułatwić kierowcy prowadzenie bolidu.
DRS
Drag reduction system, czyli system redukcji oporu. Tylne skrzydło wyposażone jest w ruchomy element który pozwala w określonej strefie na torze zmniejszyć opór powietrza. Zaprojektowany z myślą o ułatwieniu przyśpieszania, a tym samym wyprzedzania innych kierowców.
Zawodnicy mogą z niego korzystać w treningach i kwalifikacjach kiedy chcą będąc w określonej strefie. W wyścigu mamy punkty pomiaru czasu, kiedy zawodnik jadący za drugim traci mniej niż jedną sekundę do poprzedzającego to wtedy tylko on może z niego korzystać w celu ułatwienia wyprzedzania.
Dyfuzor
Element aerodynamiczny samochodu. Wyprofilowana do góry tylna część podłogi, tuż za tylną osią i pod tylnym skrzydłem, wytwarza dodatkowy docisk aerodynamiczny zwiększający przyczepność samochodu.
Dyrektor wyścigu
Osoba odpowiedzialna za przebieg wyścigu, tego co dzieje się na torze, za zgodność z procedurami
Dyrektor techniczny
Osoba w zespole odpowiadająca za konstruowanie oraz projektowanie bolidu.
Endplates
Patrz końcówki skrzydeł
Falstart
Kierowca wystartował przed zgaśnięciem czerwonych lamp, wykroczenie to jest karane.
FIA (Federation Internationale de l'Automobile)
Międzynarodowa federacja nadzorująca rywalizację w sportach motorowych
FOM (Formula One Managment)
Firma posiadająca komercyjne prawa do F1.
Grand Prix
Zwyczajowa nazwa wyścigu który wchodzi w skład eliminacji mistrzostw świata F1. (z franc. "Wielka nagroda")
Gremlins
Slangowe określenie problemów z bolidem (chochliki)
Grid
Jest to obszar na którym wyznaczone są pozycje startowe kierowców
HALO
Pałąk bezpieczeństwa który chroni kierowcę przed uderzeniami w głowę. Głównie ma bronić przed oderwanymi kołami innych bolidów w trakcie kolizji.
HANS
Head And Neck Support System - system ochrony głowy i karku kierowcy, składający się z przypinanej paskami do kasku „obroży” z włókien węglowych, przyciskanej pasami bezpieczeństwa do ramion kierowcy. System zapobiega gwałtownemu ruchowi głowy w przód przy czołowym uderzeniu w przeszkodę, zmniejszając przeciążenie działające na głowę oraz siły działające na szyjny odcinek kręgosłupa. Stosowanie tego systemu jest obowiązkowe w Formule 1.
Headrest
Wykładzina ułożona przy krawędzi bolidu mająca chronić głowę kierowcy w razie wypadku.
Kara "drive trough"
Najłagodniejszy wymiar kary w arsenale sędziów. Ukarany kierowca musi przejechać przez boksy z zachowaniem ograniczenia prędkości. Od momentu ogłoszenia decyzji o karze ma na to trzy okrążenia, pod groźbą wykluczenia z wyścigu. Jeśli kara zostaje nałożona podczas pięciu ostatnich okrążeń wyścigu, kierowca nie odbywa jej na torze. W takim przypadku do jego łącznego czasu na mecie doliczone zostaje 25 sekund. Karę można nałożyć za takie przewinienia, jak: falstart, przekroczenie prędkości w boksie, nieregulaminowe blokowanie innych kierowców.
Kara "stop and go"
Ukarany kierowca musi przejechać przez boksy z zachowaniem ograniczenia prędkości, po drodze zatrzymując się na co najmniej 10 sekund na swoim stanowisku serwisowym. Od momentu ogłoszenia decyzji o karze ma na to trzy okrążenia, pod groźbą wykluczenia z wyścigu. Jeśli kara zostaje nałożona podczas pięciu ostatnich okrążeń wyścigu, kierowca nie odbywa jej na torze. W takim przypadku do jego łącznego czasu na mecie doliczone zostaje 25 sekund. Karę można nałożyć za takie przewinienia, jak: falstart, przekroczenie prędkości w boksie, nieregulaminowe blokowanie innych kierowców.
Koce grzewcze
Jedyny dozwolony regulaminem środek pozwalający na podwyższenie temperatury opon przed wyjazdem na tor. Zapinane na rzepy koce zasilane są elektrycznie.
Kokpit
Miejsce gdzie w bolidzie znajduje się kierowca
Kontrola trakcji
System zapobiegający poślizgowi kół przy przyspieszaniu i w zakrętach, ułatwiający przenoszenie ogromnej mocy samochodu F1 na asfalt. (Kontrola trakcji jak i układy zapobiegające blokowaniu kół przy hamowaniu – ABS – oraz systemy automatycznej kontroli startu są zakazane).
Kwalifikacje
Godzinna sesja podczas której mierzone czasy okrążeń decydują o kolejności na starcie do wyścigu następnego dnia
Monocoque
Kabina samochodu Formuły 1, zbudowana z włókien węglowych. Zawiera w sobie kokpit z miejscem kierowcy oraz zbiornik paliwa umieszczony za fotelem. Do kabiny mocuje się silnik, zawieszenie oraz elementy aerodynamiczne.
Mieszanka gumy
Opony sa produkowane o rożnych twardościach, miękie maja lepsza przyczepność ale szybciej sie zużywają niż twarde
Nadsterowność
Zachowanie samochodu w zakręcie polegające na większej przyczepności przedniej osi. Z nadsterownością mamy do czynienia, jeśli samochód wypada z toru i tył wyprzedza przód. Wpływ na odpowiednie prowadzenie samochodu mają takie czynniki, jak kąt pochylenia skrzydeł, ustawienie zawieszenia czy ciśnienie w oponach.
Okrazenie formujace (rozgrzewkowe)
Jedno okrążenie toru przejeżdżane przez wszystkich kierowców przed startem, z zachowaniem kolejności startowej. Wyprzedzanie jest niedozwolone, chyba, że któryś z samochodów ma defekt. Opony intermediete - opony z mała ilością rowków które kierowcy zakładają gdy deszcz jest lekki ale nie pozwala jechać już na "slickach"
Opona deszczowa
Opona z bieżnikiem, przeznaczona na mokrą nawierzchnię. Każdy kierowca ma do dyspozycji trzy zestawy takich opon na weekend. Od momentu rozpoczęcia kwalifikacji ich użycie jest dozwolone tylko jeśli sędziowie ogłoszą „mokry wyścig”. Opona deszczowa musi posiadać powierzchnię styku z nawierzchnią nie przekraczającą 240 cm2 (przód) i 375 cm2 (tył). Głębokość bieżnika musi wynosić odpowiednio co najmniej 5 milimetrów.
Opona intermediate
Tak zwana opona pośrednia, na przesychający lub lekko wilgotny tor. Kierowcy mogą zużyć cztery zestawy takich opon w ciągu weekendu. Opona pośrednia musi posiadać powierzchnię styku z nawierzchnią nie przekraczającą 280 cm2 (przód) i 440 cm2 (tył). Głębokość bieżnika musi wynosić co najmniej 2,5 milimetra.
Opona slick
Opona na suchą nawierzchnię jest gładka Każdy kierowca ma do dyspozycji siedem kompletów takich opon na weekend.
Owiewki
Części bolidu które sprawiają ze strumień powietrza omija np wystające czesci bolidu by aerodynamika bolidu była lepsza
Padock
Przestrzeń za boksami, gdzie parkują ciężarówki poszczególnych ekip. Tam rozstawione są także ruchome przyczepy mieszkalne, w których jedzą i odpoczywają członkowie zespołów.
Parc ferme (park zamkniety)
Od momentu rozpoczęcia sesji kwalifikacyjnej w sobotę do startu okrążenia rozgrzewkowego w niedzielę wszystkie samochody objęte są przepisami parku zamkniętego. To oznacza, że mechanicy mogą wykonywać jedynie ściśle objęte regulaminem prace, takie jak: dotankowanie paliwa, wymiana świec zapłonowych i akumulatora, czyszczenie, odpowietrzenie hamulców, spuszczenie oleju z silnika, uzupełnienie płynów i gazów, zmiana ustawień przedniego skrzydła czy usunięcie uszkodzeń powypadkowych. Inne czynności obsługowe mogą pociągnąć za sobą karę nakładaną przez sędziów.
Pit stop
Wizyta w boksie podczas wyścigu, celem do tankowania samochodu (zakazane podczas wyścigu), zmiany kół, niewielkich korekt w ustawieniach aerodynamiki czy zawieszenia, usunięcia drobnych uszkodzeń po kolizji.
Podsterowność
Zachowanie samochodu w zakręcie polegające na mniejszej przyczepności przedniej osi. Z podsterownością mamy do czynienia, jeśli samochód nie chce skręcać i do złożenia go w zakręt wymagany jest większy skręt kół. Wpływ na odpowiednie prowadzenie samochodu mają takie czynniki, jak kąt pochylenia skrzydeł, ustawienie zawieszenia czy ciśnienie w oponach.
Pole position
Pierwsze miejsce startowe, nagradzany jest kierowca który uzyskał najlepszy czas podczas kwalifikacji
Poślizg
Strata przyczepności najczęściej tylnych kol podczas przyspieszania badź tez na szybkich zakrętach
Protest
Akcja wymierzona przeciwko komuś kto złamał przepisy
Pułapka szutrowa
Ma na celu zmniejszenie prędkości bolidu ktory wypadł z toru
Safety car
Samochód bezpieczeństwa, o jego użyciu – czyli o wprowadzeniu neutralizacji – decyduje dyrektor wyścigu. Zastosowanie samochodu bezpieczeństwa pozwala na kontynuowanie wyścigu nawet w razie poważnego wypadku, którego efekty wymagają wyjścia komisarzy na tor celem uprzątnięcia rozbitych samochodów. Prowadzony przez doświadczonego kierowcę (od 2000 r. jest nim Bernd Maylander, były kierowca startujący w wyścigach DTM) samochód wyjeżdża na tor i zajmuje pozycję przed aktualnym liderem wyścigu. Dyktuje tempo całej stawki (przez cały okres trwania neutralizacji wyprzedzanie jest zabronione), aż tor zostanie przywrócony do idealnego stanu. Na ostatnim okrążeniu przed zjazdem do boksu kierowca samochodu bezpieczeństwa gasi pomarańczowe światła na dachu, po czym zjeżdża do boksu, a kierowcy wykonują lotny start. Samochód bezpieczeństwa nie może poruszać się za wolno, bo zbytni spadek temperatury opon i hamulców w bolidach F1 stanowi potencjalne niebezpieczeństwo. Od 1996 r. samochodami bezpieczeństwa są wyłącznie Mercedesy
Setup
Ustawienia bolidu na wyścig
Spoiler (skrzydło)
Element aerodynamiczny samochodu. Skrzydła w samochodzie F1 (przednie i tylne) spełniają odwrotną rolę niż w samolocie – zamiast zapewnić nośność, zapewniają docisk aerodynamiczny do podłoża. Ich wymiary i położenie są ściśle ograniczone regulaminem. Od liczby płatów w każdym skrzydle i od kąta ich nachylenia względem nawierzchni toru zależy przyczepność oraz opór aerodynamiczny.
Szykana
Jeden z elementów konfiguracji toru wyścigowego, mający przede wszystkim na celu zmniejszenie prędkości. Najczęściej jest to układ ciasnych zakrętów prawy-lewy-prawy, bądź lewy-prawy-lewy. Jeśli przed szykaną znajduje się długa prosta, a pierwszy zakręt jest bardzo ciasny, wtedy możliwości wyprzedzania w strefie do hamowania są bardzo duże.
Telemetria
Technika przesyłania danych w czasie rzeczywistym z samochodu do boksu. Dzięki temu inżynierowie zespołu mają cały czas dostęp do aktualnych parametrów pracy samochodu, począwszy od prędkości i biegu, skończywszy na wychyleniu kierownicy i położeniu pedałów gazu i hamulca. Telemetria dwustronna, pozwalająca na zdalne sterowanie takimi parametrami samochodu, jak wartość ogranicznika obrotów czy skład mieszanki paliwowo-powietrznej, jest zakazana
Treningi
Podczas nich zespoły mogą przygotować ustawienia (setupy) bolidów do wyścigu
Zapasowy bolid (zakazany)
Tak zwany T-car kiedyś każdy zespół mógł mieć bolid na zmianę w razie wypadku jednego z kierowców przed samym startem wyścigu tak zwany T-car kiedyś każdy zespół mógł mieć bolid na zmianę w razie wypadku jednego z kierowców przed samym startem wyścigu
Zespoły fabryczne
Zespoły założone przez koncerny samochodowe.
